Honingwijn - Mede

Mede is een van eerste alcoholische dranken die de mens ging maken, vooral in de gebieden waar (nog) geen wijnranken groeide. In China heeft men tijdens opgravingen 8000 jaar oude stenen vaten gevonden waarin sporen gevonden zijn van gefermenteerde honing, rijst en vruchten. In Europa zijn 4500 jaar oude vaten gevonden uit de zo genaamde klokbekercultuur met daarin het residu van mede. In geschriften van de “oude Grieken” als Plinius de Oudere en Aristoteles wordt verwezen naar mede. Het was ook zeker de drank van de farao’s en Vikingen. Het eerste geschreven recept voor mede, hebben we te danken aan de Spaans Romeinse schrijver Lucius Columella. Zijn boek De Re Rustica uit 60 AD gaat over allerlei wetenswaardig omtrent landbouw en kunnen we volgende recept terugvinden:

Gebruik regenwater wat enige jaren oud is, meng hiervan een sextarius (546ml) WATER met een libra  (328,9 g) honing. Voor een zachte mede , meng met 9 unica (246,6 g) honing. Het geheel 40 dagen in de zon laten staan, daarna op een plank naast het vuur. Wanneer geen regenwater voorhanden is gebruikt men gekookt bronwater.

Wat we hier zien is dat men in die tijd gebruik maakte van wat we tegenwoordig een “wilde gisting” noemen. Deze vergisting gebeurt door “wilde gisten” en bacteriën die of in de lucht, water of de honing zaten. Daarbij was het belangrijk dat eerst de gisten aan het werk gingen en pas daarna de bacteriën. Al met een ongecontroleerd proces met zeer wisselende resultaten om het voorzichtig uit te drukken. Uiteraard hebben we bij Huis te Palensteyn deze “wilde gisting” een paar keer uitgeprobeerd, waarbij we steeds tot de zelfde conclusie kwamen: “gelukkig hebben we niet teveel honing gebruikt”!

Omdat honing toen ook al aan de prijs en het slagingspercentage nou niet je dat was. Bleef mede lang de drank voor speciale aangelegenheden en de “gegoede” van de samenleving. Daarnaast was er volgens meerdere bronnen uit de overleveringen een connectie met gezondheid, met name het op peil houden van plus het geven van kracht en/of uithoudingsvermogen. Toen der tijd draaide alles zo’n beetje rondom de man  en werd  deze overtuiging gekoppeld aan de vitaliteit van de man en zijn “prestatie” om de familielijn voort te zetten. Ook maakte mede lange tijd onderdeel uit van het dagelijkse rantsoen voor de legertroepen van het Engelse leger die in Egypte tegen het leger van Napoleon vochten. Misschien kunnen we het bij mede wel hebben over de eerste “energy” drank.   

Het feit dat in meerdere landen informatie over dit onderwerp te vinden is, zou het zomaar kunnen zijn dat er een kern van waarheid in zit. Laten we daarom eens, met de huidige kennis en apparatuur, kijken naar de samenstelling van zgn. echte rauwe honing, wij gebruiken voor de mede en honingelixers natuurlijk onze eigen Zoetermeerse bloemenhoning direct van onze bijenstands.
In de analyse vinden we onder andere dat er vitamine C, B2 en B6 terug. Ook mineralen als Calcium, Kalium, Magnesium en Natrium. Spoorelementen zien we ook namelijk: koper, ijzer, fluor, zink en zelfs een beetje jodium. Over aminozuren zullen we het maar niet hebben want die lijst is echt lang. En het mooie is dat zolang de honing niet boven de 40º C komt, er niets aan deze samenstelling veranderd. Al met al kunnen we zeggen dat in de mede van Huis te Palensteyn vitamine, mineralen en andere bouwstoffen zitten die ons lichaam kan gebruiken voor z’n functioneren.

Niet verwonderlijk dus dat volken in het verleden mede gebruikte bij allerlei festiviteiten. Goed voorbeeld van zo’n feestpartij werd gehouden door de Saksen en de Noren, zij geloofden dat mede speciale krachten bezat, vooral voor de vruchtbaarheid van het bruidspaar. Deze feesten duurden wel een maand, eigenlijk een maan in het Engels a moon,  Zowel bruid als bruidegom kregen mede te drinken tijdens deze moon. En op de avond van de “speciale daad” werd de bruidegom zeg maar afgevuld met mede om zijn mannelijkheid een boost te geven. Dat hij na het drinken van zoveel mede nog in staat was om iets te presteren was in de ogen van deze volken het bewijs voor de kracht van de mede.
En voor degene die het al snapt, inderdaad hier komt het woord HONEYMOON vandaan.

Een ander feest waar mede werd gebruikt was het groot midwinter feest, wat wij tegenwoordig kerstmis noemen. Ook toen werd mede gekoppeld aan vruchtbaarheid en het nieuwe leven. De dood van de winter gaf ruimte aan de lente en de warmte van de zomer volgens deze folklore, tegenwoordig zien we dergelijk symbolen in onze vering van Kerstmis, zoals de kerstboom, het gebruik van hulst en maretak.  

Ook op IJsland vinden we verhalen over de magische kracht van mede terug en wel in de proza Edda. Het verhaal gaat over de wijze Kvasir, die de wereld over reisde opzoek naar kennis. Op een van reizen werd hij vermoordt door twee dwergen (niemand zei dat het een leuk verhaal zou worden). Deze twee mengde honing, mede en het bloed van Kvasir en verhaal ging dat een ieder die daar van dronk een geleerde en dichter werd. Het aparte is dat Odin een link heeft met mede en gezien wordt als de patroon van de dichters. En hoewel deze sage, proza en andere verhalen vergeten en zijn gehuld in een dikke laag mist die geschiedenis heet. Kunnen we niet om het feit heen dat mede door de eeuwen heen een speciale plek verdiend op het schap der alcoholische dranken.

Tegenwoordig zien we dat mede een beetje stof vergaard heeft op dat schap, onterecht vinden wij van Huis te Palensteyn. Mede, en dan met name onze ambachtelijk geproduceerde, past ook heden ten dage wel degelijk op de feesttafel of andere bijzondere gelegenheden. Probeer het eens bij het dessert met kerstmis of als toast bij het bruiloftsfeest en wie weet gebeuren er wel magische dingen die dag.